Twórczynią teorii integracji sensorycznej jest amerykańska terapeutka JeanAyres, która określa integrację sensoryczną jako proces, wspierający całe zachowanie człowieka i wszystkie czynności jakie ten człowiek wykonuje.
Wszystkie informacje odbierane ze świata docierają do nas poprzez zmysły. Odbierane przez nie bodźce docierają do ośrodkowego układu nerwowego niosąc informacje o otaczającym nas świecie, pozwalają poznawać go i uczyć się właściwego reagowania na cechy i wymagania środowiska, w którym żyjemy.
Poszczególne zmysły: wzrok, słuch, smak, powonienie, dotyk i narząd równowagi bardzo różnią się od siebie. Mają one charakterystyczne receptory, które są wrażliwe na określony typ bodźców. Bodźce dochodzące z nich do kory mózgowej, odczuwane są jako specyficzne wrażenia: światła, dźwięku, zapachu, dotyku czy położenia ciała i ruchów przez nie wykonywanych.
Aby dziecko mogło prawidłowo funkcjonować, wszystkie zmysły muszą prawidłowo działać i harmonijnie ze sobą współpracować. Mózg musi sobie radzić z napływem bodźców, w prawidłowy sposób je integrować i przetwarzać, dostarczając człowiekowi dokładnej informacji o nim samym i otaczającym świecie.
Wg Ayres u podstaw rozwoju integracji zmysłowej leżą trzy najwcześniej dojrzewające, podstawowe układy zmysłów: przedsionkowy, proprioceptywny (czucia głębokiego) i dotykowy. To one stanowią bazę, która wraz z rozwojem nadaje kształt rozwojowi dziecka.
I. Układ przedsionkowy (inaczej zmysł równowagi)
Narząd przedsionkowy znajduje się w uchu wewnętrznym i dostarcza nam informacji na temat siły grawitacji oraz ruchu. Pomaga w prawidłowym odbiorze wrażeń przez inne systemy sensoryczne (wzrokowy, słuchowy, proprioceptywny).
Układ przedsionkowy odpowiada za:
Odbieranie informacji związanych z działaniem siły grawitacji
Napięcie mięśniowe
Ruch i równowagę
Koordynację ruchową
Utrzymanie stałego pola widzenia w czasie ruchów głowy
Planowanie ruchu
Bezpieczeństwo emocjonalne
Funkcjonowanie społeczne
Ma wpływ na rozwój mowy
Wpływa na autonomiczny układ nerwowy (przewód pokarmowy, odruch wymiotny)
II. Układ proprioceptywny
Propriocepcja dostarcza wrażeń z mięśni i stawów. Informuje mózg o położeniu ciała, , jego poszczególnych części oraz tym jakie ruchy wykonuje. Zmysł propriocepcji ściśle związany jest ze zmysłem dotyku i układem przedsionkowym.
Układ proprioceptywny odpowiada za:Poczucie ciała, odczuwanie ciężaru i poszczególnych jego części w przestrzeni
Poruszanie poszczególnymi częściami ciała bez kontroli wzroku
Swobodne wykonywanie ruchów precyzyjnych
Percepcję kształtów drobnych przedmiotów
Percepcję położenia narządów jamy ustnej podczas mówienia
Świadomość ciała
III. Układ dotykowy
Ma receptory umiejscowione na skórze i na jej powierzchni, odbierające wrażenia lekkiego i głębokiego dotyku, nacisku, ciepła, zimna, bólu.
Zmysł dotyku ma wpływ na:
Poznawanie swojego ciała
Wczesne poznawanie przedmiotów
Rozwój emocjonalny
Różnicowanie bodźców dotykowych
Rozpoznawanie przedmiotów bez pomocy wzroku
Umiejętności szkolne
U większości osób proces integracji sensorycznej przebiega automatycznie umożliwiając odpowiednie reakcje do wymogów otoczenia i warunkuje prawidłowy rozwój sensomotoryczny.
ZABURZENIA SENSORYCZNEJ INTEGRACJI
U osób, które mają Zaburzenia Przetwarzania Sensorycznego proces ten przebiega inaczej. Najczęściej zaburzenia układów zmysłowych wiążą się ze złą modulacją wrażeń, zwłaszcza dotykowych, proprioceptywnych i przedsionkowych. Dzieci mogą reagować na bodźce w sposób nadwrażliwy lub niedowrażliwy. Skutkiem takich dysfunkcji może być m.in. unikanie pewnych sytuacji i brak doświadczeń niezbędnych w procesie uczenia.Objawy zauważane przez rodziców lub nauczycieli :
Hiperaktywność
Hipoaktywność
Problemy z koncentracją uwagi
Nadpobudliwość emocjonalna
Obniżony poziom koordynacji wzrokowo – ruchowej
Niezdarność ruchowa
Zaburzenia poczucia kierunku
Problemy w obcowaniu z innymi dziećmi
Problemy w samoobsłudze i wykonywaniu codziennych czynności
Niska samoocena
Należy pamiętać, że objawy te w ramach poszczególnych zespołów klinicznych mogą występować w różnych kombinacjach i w różnym nasileniu. Ich pojawienie się nasuwa podejrzenie zaburzeń SI. Aby wykluczyć inne przyczyny, konieczna jest dokładna diagnoza.
TERAPIA
Głównym zadaniem jest dostarczanie kontrolowanej ilości bodźców sensorycznych, głównie przedsionkowych, dotykowych i proprioceptywnych w taki sposób, aby dziecko odpowiedziało reakcją (czynnością) poprawiającą integrację tych bodźców. Ćwiczenia sprawiają, że poprawia się koordynacja wzrokowo – ruchowa, sprawność manualna, orientacja w schemacie ciała i percepcja wzrokowo – przestrzenna. Dzieci zaczynają lepiej skupiać uwagę, rozwija się ich samodzielność, poczucie pewności siebie i własnej wartości.Terapia integracji sensorycznej prowadzona jest w formie zabawowej. Odbywa się w sali wyposażonej w odpowiedni sprzęt.